Skip to main content
Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024
Aναδρομή στην ησυχαστική και ζηλωτική κρίση (μια ιστορία 682 ετών)

Ο Βαρλαάμ Καλαβρός, (γεν. 1290) ουμανιστής, οργανικός διανοούμενος, έζησε πλάνητα επαγγελματικό βίο και εάν ζούσε έναν αιώνα αργότερα, θα ήταν ο μεγαλύτερος εκπρόσωπος του Κουατροτσέντο. Ίδρυσε σχολή στη Θεσσαλονίκη και ξιπάστηκε βλέποντας οπαδούς του Παλαμά και αγιορείτες να ομφαλοσκοπούν και να αποδίδουν στο αγέννητο φως την πηγή της έκστασης. Τον πολέμησαν οι Ησυχαστές και τον εξανέμισαν στην Ανατολή, μαζί με τον φιλόσοφο Ακίνδυνο και ο ίδιος τα έβαλε με μορφές σαν του Νικηφόρου Γρηγορά. Ο Βαρλαάμ επέστρεψε στη Δύση, είχε επαφές με τον Πετράρχη, καταγγέλθηκε και αφορίστηκε από τους Πατριαρχικούς του Καλέκα και τους ανατολικούς ιεράρχες, για να πεθάνει από την πανούκλα το 1348. Στην Ανατολή, οι Ησυχαστές επικράτησαν επί δύο γενιές και ακόμη επιβιώνουν αρραγείς, ομιλούντες για το άκτιστο φως και συλλέγουν τον λαϊκό θαυμασμό για την ληρηματική τους εκφώνηση προς το Θείον. Παράλληλα, συνέπεσαν με έντονη πολιτική διαμάχη μεταξύ των οπαδών της Άννας της Σαβοΐας που άνοιξε μια πόρτα στην Άνω πόλη, υποστηριζόμενης από τον Αλέξιο Απόκαυκο, «υπουργό» των Ναυτικών που πολέμησε λυσαλέα τον Ιωάννη Κατακουζηνό που κατάφερε να υπερισχύσει των Ζηλωτών που εξεγέρθηκαν και σκότωσαν την αριστοκρατία της Θεσσαλονίκης, συνεργούντος του Πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα.

Όπως ήταν αναμενόμενο τους πρωταγωνιστές της εποχής τους παίδεψε ο Ενωτισμός και το φλερτ με τον Πάπα, και παρά τις προσπάθειες ενός εκγόνου των Παλαιολόγων, του Μανουήλ, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Θεσσαλονίκη, την κυβέρνησαν λίγα χρόνια ηπίως, ώσπου ο σουλτάνος Βαγιαζήτ, που ο Ταμερλάνος αποκαλούσε «μικρόν Τουρκομανικόν σκουλήκιον» ηττήθηκε στη μάχη της Άγκυρας το 1402 κι έτσι η βυζαντινή Μακεδονία πήρε παράταση ζωής έως το 1430. Ενδιαμέσως, ο Γαζής Εβρενός άλωσε όλα τα Μέσα Βαλκάνια με λίγες μάχες και περισσότερη επιβολή.

Οι ησυχαστές λοιπόν υπερίσχυσαν και υπερισχύουν, ενώ οι ζηλωτές αφανίστηκαν. Εάν θέσουμε ως όριο και εξέλιξη τον Μαύρο θάνατο, έχουμε μία αναλογικότητα μεταξύ Ιατρού Τσιόδρα, μια φρέσκιας κυβέρνησης με δισύλλαβα επίθετα (call me Skertsos) της Ευρώπης και των Κιοβιτών, ενώ η Τουρκιά βρίσκεται σε αποδρομή, καθόσον οι έκγονοι των ερυθροδέρμων Σεμινόλ ζητουν στο Δεδεαγάτς γαλεάσες και στην Σούδα τελετές Σασμού.

Με τον καιρό και με το καλό, δεν θα αργήσουν οι ιστορικές αντιστοιχίες, ήτοι: τις ο Εβρενός και το σόι αυτού, ποιος γράφει σαν τον Γρηγορά, πώς αφανίστηκαν στρατά και απόκαυκοι, ενώ ο γερο-Παλαμάς, αιχμάλωτος του εμίρη της Προύσας, φιλοσοφεί με τους Οσμανλήδες στην χαλαρή και διαλυμένη Μπαλκάνσκα Όμπλαστ. Αν ενώσετε τους πρωταγωνιστές του Μαύρου Θανάτου, με τους πρωταγωνιστές του σήμερα, που διαλύουν με φτώχεια και έντονες διαφημίσεις τα χάλια της χώρας, όπως κυριάρχησε ο Αρμενόπουλος, καθολικός κριτής τότε, έτσι θα ‘χουν πολλή δουλειά τα σημερινά ανώτατα δικαστήρια.

Το πέλαγος θα ανθίζει νεκρούς στο θαλασσινό λιβάδι του Αιγαίου.