Βιβλιοθήκη Παραθέματα Δραγούμης Ίων
Δραγούμης Ίων
Γέννηση: Aθήνα 1878
Θάνατος: Aθήνα 1920
Έργα
1.

Ο άνθρωπος του κάθε τόπου, εκείνος και καλύτερα μπορεί να φροντίζει για τον τόπο του, γιατί εκείνος και πιο κοντά είναι και κάθε μέρα τον βλέπει, δηλαδή τον ξέρει καλύτερα από κάθε άλλον και τον πονεί περισσότερο.

Κοινότης, έθνος και κράτος. Γνώμαι του Ίωνος Δραγούμη 1907-1919, 1923. 11.
2.

Του Ρωμιού δεν του λείπει η αξιοσύνη να κυβερνιέται πολιτικά ο ίδιος, μα πρέπει μονάχα πρώτα να νιώσει με τι τρόπο έζησαν και ζουν οι Έλληνες στον κόσμο, ποιος κοινωνικός οργανισμός τούς βαστά. Οι Έλληνες ζουν πάντα σε κοινά ιδιοκυβέρνητα. Λοιπόν ο Έλληνας ή οι Έλληνες που θα κυβερνήσουν πολιτικά τους Έλληνες πρέπει όχι να καταστρέψουν τα κοινά αυτά, παρά να τα αφήσουν, να τα περιποιηθούν, να τα μεταχειρίζονται, να τα εκμεταλλεύονται πολιτικά. Μ’ άλλα λόγια είναι ανάγκη να κάνουν ίσα ίσα το αντίθετο από κείνο που έκανε ως τώρα το Ελλαδικό κράτος.

Κοινότης, έθνος και κράτος. Γνώμαι του Ίωνος Δραγούμη 1907-1919, 1923. 19.
3.

Άνθρωπος είναι εκείνος που έχει οικογενειακή ανατροφή, είτε σε πολιτεία ανατράφηκε είτε σε χωριό, είτε ξέρει γράμματα είτε δεν ξέρει. Άνθρωπος είναι εκείνος που παίρνει τη δουλειά του πατέρα του και την καλυτερεύει.

Κοινότης, έθνος και κράτος, 1923. 10.
4.

Απόλυτη αλήθεια δεν υπάρχει, επειδή δεν υπάρχει και απόλυτη γνώση. Και επειδή δεν ξέρω να υπάρχει κανένα ον υπεράνθρωπο, που να κατέχει την απόλυτη γνώση ούτε και αισθάνομαι την ανάγκη να υπάρχει κανένα τέτοιο ον (εχτός αν ήταν βολετό να ήμουν εγώ αυτό το ον) δεν πιστεύω σε κανένα θεό.

Σταμάτημα, 1917. Θ. Παπακωνσταντίνου (επιμ.), Ίων Δραγούμης και πολιτική πεζογραφία. Βασική Βιβλιοθήκη, 39. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1957. 100.
5.

Άλλη αθανασία ψυχής δεν υπάρχει παρά τα παιδιά, είτε πραγματικά, από σάρκα και κόκκαλα, είτε πνευματικά από ιδέες.

Σταμάτημα, 1917. Θ. Παπακωνσταντίνου (επιμ.), Ίων Δραγούμης και πολιτική πεζογραφία. Βασική Βιβλιοθήκη, 39. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1957. ιε΄.
6.

Η νίκη καθίζει στον κόσμο, σαν αποτέλεσμα, την ιδέα της. Πρώτα του επιβάλλει την ηθική της θεωρία, που απ’ αυτήν έπειτα και άλλες ξεφυτρώνουν ιδέες και θεωρίες αμέτρητες και ανωφέλευτες κα γίνονται η κληρονομία των ανθρώπων, γιατί η ζωή είναι αγνή και παρθένα από θεωρίες, μονάχα ο άνθρωπος με τις νίκες και τις ήττες του βρέθηκε να τις ανακαλύψει για να περνά τον καιρό του.

«Η νίκη». Σαμοθράκη, 1909. Έκδ. «Νέα Ζωή» Αλεξανδρείας, 1926. 55.
7.

Η νίκη κάνει ό,τι τη διατάζει η δύναμη, που τη λεν οι άνθρωποι «βία», επιβάλλει τα θελήματά της και δε ρωτά κανένα.

«Η νίκη». Σαμοθράκη, 1909. Έκδ. «Νέα Ζωή» Αλεξανδρείας, 1926. 56.
8.

Σαν τα άτομα και οι φυλές των ανθρώπων. Νικώντας μια γίνεται ελεύτερη και δημιουργεί αρχιτεκτονικές, πυργοποιίες και θεωρίες και χαίρεται με την ελευτεριά της και με τα καμώματά της, ώσπου ξεπέφτει αγάλι-αγάλι, ξεθυμαίνει, πετρώνει, κρυσταλλώνεται και σκλαβώνεται πια στις θεωρίες, που η ίδια έχει πλάσει. Και φεύγει πάλε η νίκη και φτερουγίζει και πάει αλλού.

«Η νίκη». Σαμοθράκη, 1909. Έκδ. «Νέα Ζωή» Αλεξανδρείας, 1926. 56.
9.

Όμως η νίκη δεν είναι Δόξα, δεν τη μέλει για καμιά Φήμη, όσο και αν κάνει κρότο το πέρασμα της. Δε φταίει αυτή, αν φαίνεται και ακούγεται. Δεν το θέλει, ούτε τη νοιάζει.

«Η νίκη». Σαμοθράκη, 1909. Έκδ. «Νέα Ζωή» Αλεξανδρείας, 1926. 57.
10.

Δύο παράδοσες μας κληροδότησε ο βυζαντινός πολιτισμός, μια τη σχολαστική λογιότατη και μια τη λαϊκή δημοτική. Αυτή η δεύτερη παράδοση είναι ο εσωτερικότερος και γνησιότερος κρίκος που μας συνεδένει με τους παλιότερους ελληνικούς πολιτισμούς όλους. Η άλλη μόνο φαινομενικά και εξωτερικά μάς θυμίζει τον αρχαίο ελληνικό και τον ελληνιστικό πολιτισμό και βαστάει ακόμα μερικά ξώφλοια της ψυχής μας, επειδή κολλήθηκε κιόλα του χριστιανισμού, που είναι η θρησκεία του βυζαντινού καιρού και η δική μας ίσαμε τώρα. Η λογιότατη παράδοση είναι το τελευταίο φανερό απομεινάρι του βυζαντινού πολιτισμού, σαν ένα ξερό φύλλο που δεν έπεσε ακόμα από το δέντρο. Ο χυμός του δέντρου είναι η δημοτική παράδοση. [...] Είναι σαν ένα ζεστό ρεύμα ζωής, που περνά αιώνες τώρα στα κατάβαθα της ψυχής των Ελλήνων και βαστά με την αιώνια ροή του την ενότητα ή ομοιότητα της μορφής της.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 189.
11.

Ξεσκέπασε τη δημοτική παράδοση και πρόσωπο με πρόσωπο θα αντικρύσεις γυμνή την ψυχή σου.
    Έπειτα, καλλιεργώντας την παράδοση αυτή και ανεβαίνοντας κατά τις ρίζες της και προσέχοντας και τη γύρω σου φύση, θα προβλέψεις τους νέους δρόμους που δύνεσαι να ανοίξεις, τον πολιτισμό που μπορείς με το έθνος σου να δημιουργήσεις.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 217.
12.

Με το να μη γίνεται να ξεφορτωθούμε ολότελα τη γλώσσα μας τη λαϊκή, όσο τουλάχιστο ζούμε στον τόπο μας, συνεχίζομε την ψυχή του έθνους μας, μ’ όλα τα ξένα ή τα παλιά που φορτωνόμαστε.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 218.
13.

Η μουσική του τόπου σου συμπυκνώνει όλα τα αισθήματα της φυλής σου και, σαν την ακούς, ξυπνάει μέσα σου όλος ο Ελληνισμός και βράζει και σε αναστατώνει. Τα τραγούδια τα ελληνικά δυναμώνουν την ελληνική ψυχή σου και τη συνθέτουν, αφού την αναλύσουν πρώτα σε μύρια φώτα, πλούτη και χρώματα.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 222.
14.

Γιατί να πασκίζουν να μιμηθούν ξένα μοντέλα κα ξένες τεχνοτροπίες; Γιατί να θέλουν και καλά να κοιτάζουν με ξένα μάτια, όταν είναι τόσο εύκολο τα δικά τους μάτια να ανοίξουν ορθάνοιχτα και να κοιτάξουν γύρω; Θάβρουν ό,τι θέλουν, φτάνει να προσέξουν, και, άμα αισθανθούν τα πράγματα που βλέπουν, θα τα εκφράσουν με το πινέλο τους καλύτερα από κάθε ξένο.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 224.
15.

Η γλώσσα είναι αξιομελέτητη για τα όσα μπορεί να μας αποκαλύψει από την ψυχή μας. Νά η δουλειά του Έλληνα γλωσσολόγου σήμερα. Η γλώσσα μας, άμα την προσέξομε, μπορεί να μας δώσει να νιώσομε το τι είμαστε και οι ξένες γλώσσες το τι δεν είμαστε. Και μας γίνεται έτσι πιο συνειδητή η ελληνική ψυχή μας και τονώνεσαι, αν είσαι δυνατός, και ξεχύνεις στον κόσμο αρμονικά το ξεχείλισμά της.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 225-226.
16.

[Ο κοσμοπολιτισμός] είναι το αποσταμένο αποσπόρι του κάθε πολιτισμού.

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 234.
17.

Κοσμοπολίτες γίνονται εκείνοι που κουράστηκαν να παλεύουν με τους ανθρώπους κι ευρίσκουν πιο βολικό να ζουν όσο μπορούν πιο ασυλλόγιστα (χωρίς σκοτούρες δηλαδή).

«Νεοελληνικός πολιτισμός». Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες (1903-1909). Ελληνικός πολιτισμός (1913). 1927. 99.
18.

Το κράτος χρησιμεύει διά την αυτοσυντηρησίαν της φυλής, που είναι απείρως πολυτιμοτέρα από την απλήν αυτοσυντηρησίαν του κράτους. Διότι τα κράτη δεν δημιουργούν τίποτε, μόνον συντηρούν και υποβοηθούν, τα έθνη όμως δημιουργούν πολιτισμούς.

«Προγραμματικοί πολιτικοί στοχασμοί», Πολιτική Επιθεώρησις, 1916. Θ. Παπακωνσταντίνου (επιμ.), Ίων Δραγούμης και πολιτική πεζογραφία. Βασική Βιβλιοθήκη, 39. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1957. 90.
19.

Σε κάθε εποχή μεγάλου πολιτισμού γεννιέται το αίσθημα του κοσμοπολιτισμού από την εθνική ή την πολιτική κούραση.

«Στο μετόχι». Σαμοθράκη, 1909. Έκδ. «Νέα Ζωή» Αλεξανδρείας, 1926. 119.
20.

Οι ιδέες πρέπει να συμφωνούν με τα πράματα, και για να συμφωνούν πρέπει να βγαίνουν απ’ αυτά.

«Στρατός και άλλα» (1909). Ίων Δραγούμης, 10 άρθρα του στο «Νουμά», Έκδοση «Τύπου», [1920]. 73.
21.

Εκείνο που με συνδέει μ’ έναν τόπο δεν είναι το καλοκαίρι, είναι ο χειμώνας, και με τους ανθρώπους, οι λύπες της αγάπης.

Ημερολόγιο, 10 Ιουνίου 1919. Φύλλα ημερολογίου ΣΤ΄ (1918-1920). Ερμής, 1987. 96.
22.

Δεν τους χρειάζομαι τους ανθρώπους των λεγόμενων «νέων ιδεών». Ανθρώπους νέων χαρακτήρων και νέας υγείας μπορείτε να μου φτιάσετε; Αυτό θέλω. Οι ιδέες πάντα θα έρχονται, είτε νέες είτε παλιές. Ο άνθρωπος πάντα ιδέες θα σκαρώνει, μη φοβάστε. Και δεν έχει σημασία αν είναι νέες ή παλιές. Θα είναι πάντα νέες αν προέρχονται από ανθρώπους υγιεινούς και με χαραχτήρα. Οι ιδέες είναι η αντανάκλαση της ζωής, της κάθε κατάστασης τους ανθρώπου, σα μια αίγλη γύρω από τον άνθρωπο, μια φωτοβολή που απ’ αυτόν βγαίνει.

Ημερολόγιο, Βερολίνο, Μάης 1914. Φύλλα ημερολογίου Ε΄ (1913-1917). Ερμής, 1986. 68.